Cách đây 77 năm, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, nhân dân ta đã nhất tề đứng lên lật đổ ách thống trị của thực dân phong kiến, làm nên cuộc cách mạng giải phóng kỳ diệu trong lịch sử dân tộc ta. Trong những ngày tháng Tám sục sôi ấy, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời. Trong cơ cấu Chính phủ lâm thời, Bộ Nội vụ được thành lập và đồng chí Võ Nguyên Giáp được cử làm Bộ trưởng đầu tiên. Từ đó đến nay, 77 năm đã trôi qua và ngày 28/8 đã trở thành ngày truyền thống vẻ vang của ngành tổ chức nhà nước.
Lịch sử xây dựng và phát triển của ngành Tổ chức nhà nước gắn liền với quá trình xây dựng và phát triển của bộ máy Nhà nước cách mạng và quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng, bảo vệ Tổ quốc ta qua các thời kỳ với những tên gọi khác nhau: Bộ Nội vụ (1945 – 1973); Ban Tổ chức Chính Phủ (1973 - 1992); Ban Tổ chức cán bộ Chính phủ (1992- 2002) và từ năm 2002 đến nay là Bộ Nội vụ. Với tinh thần phải xây dựng và bảo vệ chính quyền cách mạng trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của dân tộc, các thế hệ công chức viên chức ngành Nội vụ đã đoàn kết, vượt mọi khó khăn, gian khổ từng bước xây dựng, kiện toàn bộ máy Nhà nước từ Trung ương đến địa phương. Khi hòa bình lập lại năm 1975, với những yêu cầu và nhiệm vụ mới đặc biệt là từ khi đất nước thực hiện đổi mới (1986) ngành Nội vụ đã có những bước chuyển mình lớn thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước về các ngành, lĩnh vực: Tổ chức hành chính, sự nghiệp nhà nước; chính quyền địa phương, địa giới hành chính; cán bộ, công chức, viên chức nhà nước; đào tạo, bồi dưỡng về chuyên ngành hành chính và quản lý nhà nước; hội, tổ chức phi chính phủ; thi đua, khen thưởng; tôn giáo; văn thư, lưu trữ nhà nước; thanh niên và quản lý nhà nước đối với các dịch vụ công thuộc lĩnh vực quản lý.
Đối với tỉnh Phú Thọ, lịch sử xây dựng và phát triển ngành nội vụ cũng nằm trong dòng chảy lịch sử ấy. Sau khi cách mạng tháng tám thành công, ở Phú Thọ theo sự chỉ đạo của Chính phủ lâm thời, UBHC cách mạng lâm thời của tỉnh được thành lập. Dưới sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng chỉ sau 01 tháng bộ máy chính quyền từ cấp huyện đến cấp cơ sở đã được kiện toàn và củng cố theo chủ trương bỏ cấp tổng, hợp nhất các làng nhỏ thành 406 xã. Các cấp uỷ Đảng và chính quyền lâm thời tập trung lãnh đạo nhân dân chống giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm và lãnh đạo cuộc bầu cử Đại biểu Quốc hội, HĐND tỉnh, HĐND xã.
Cuối năm 1946 thực hiện chỉ thị Toàn Quốc kháng chiến, Phú Thọ thành lập Uỷ ban kháng chiến bên cạnh Uỷ ban hành chính để củng cố nhiệm vụ chung. Đến tháng 12/1947 thống nhất 2 Uỷ ban này thành Uỷ ban kháng chiến hành chính tỉnh với 24 ty, trong đó phòng Tổ chức cán bộ thuộc Văn phòng UB Hành chính tỉnh được thành lập với nhiệm vụ tập trung vào việc củng cố tổ chức, sắp xếp lại các cấp chính quyền cho gọn nhẹ, hiệu quả; sửa đổi lề lối làm việc; tăng cường giáo dục tư tưởng cho cán bộ và nhân dân.
Trong giai đoạn từ năm 1947 đến năm 1954, mặc dù với số lượng cán bộ ít, nhưng với sự nỗ lực vượt bật, ngành Nội vụ đã tham mưu, giúp HĐND, UB kháng chiến hành chính tỉnh tổ chức thành công cuộc bầu cử HĐND tỉnh khóa II (tháng 2/1949), khóa III (tháng 9/1952) để bầu ra Uỷ ban kháng chiến hành chính cấp tỉnh. Đồng thời, tham mưu sắp xếp lại chính quyền địa phương, tỉnh Phú Thọ từ 461 làng được tổ chức lại thành 150 xã. Việc sửa đổi lề lối làm việc được đẩy mạnh và thu được nhiều kết quả khả quan.
Sau khi giải phóng hoàn toàn Miền Bắc (1954) theo Chỉ thị của Chính Phủ, Uỷ ban Hành chính kháng chiến được đổi tên thành Uỷ ban hành chính. Thời kỳ này công tác nội vụ tập trung vào việc ổn định đội ngũ cán bộ công nhân viên, thực hiện chế độ tiền lương, điều chỉnh biên chế, kiện toàn bộ máy các ngành, các cấp trong tỉnh góp phần làm cho bộ máy chính quyền từ tỉnh đến xã sớm ổn định, hoạt động có hiệu lực hiệu quả.
Ngày 13-6-1963 Bộ Nội vụ ban hành Thông tư 15/NV chấn chỉnh tổ chức bộ máy, theo đó, Ban Tổ chức dân chính tỉnh Phú Thọ được thành lập với nhiệm vụ: xây dựng và kiện toàn tổ chức bộ máy của địa phương; phân nhiệm và phân cấp quản lý; xây dựng và sửa đổi chế độ công tác; nghiên cứu việc điều chỉnh địa giới; tổ chức phục vụ bầu cử, kiện toàn tổ chức chính quyền xã, huấn luyện các Uỷ viên Uỷ ban hành chính xã; quản lý phân bổ biên chế; quản lý cán bộ theo phân cấp; thi hành các chính sách cho cán bộ, công nhân viên chức, chính sách cho cán bộ xã, chính sách cho thương binh, liệt sỹ; chính sách về thể lệ, hộ tịch, lập hộ, chính sách về cứu tế và xã hội... Đây là mốc đánh dấu sự trưởng thành về quy mô, trách nhiệm của công tác tổ chức nhà nước của tỉnh.
Ngày 26 tháng 1 năm 1968, Ủy ban thường vụ Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra nghị quyết số 504-NQ/TVQH tiến hành hợp nhất hai tỉnh Phú Thọ và Vĩnh Phúc thành tỉnh Vĩnh Phú. Lúc này, Ban Tổ chức dân chính tỉnh Phú Thọ được hợp nhất với Ban Tổ chức dân chính tỉnh Vĩnh Phúc hình thành Ban Tổ chức dân chính tỉnh Vĩnh Phú.
Ngày 6/3/1968 UBHC tỉnh Vĩnh Phú quyết định tách Ban Tổ chức - Dân chính thành Ban Thương binh Xã hội và Ban Tổ chức chính quyền tỉnh (theo QĐ số 01/QĐ – TC).
Ngày 01/01/1997 Phú Thọ trở lại với địa danh truyền thống của mình trên cơ sở chia tách tỉnh Vĩnh Phú thành 2 tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ theo Nghị quyết Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khoá IX.
Đến ngày 04/12/2003, thực hiện Quyết định số 248/2003/QĐ-TTg ngày 20/11/2003 của Thủ tướng Chính phủ, UBND tỉnh Phú Thọ đã ban hành Quyết định số 4095/QĐ-UB về việc đổi tên Ban Tổ chức chính quyền thành Sở Nội vụ.
Ngày 16/02/2006 UBND tỉnh ban hành Quyết định thành lập phòng Cải cách hành chính thuộc Sở; ngày 16/4/2008 UBND tỉnh Phú Thọ đã ban hành quyết định sáp nhập Ban Thi đua - Khen thưởng tỉnh và bộ phận làm công tác tôn giáo của Ban Dân tộc – Tôn giáo vào Sở Nội vụ; chuyển chức năng quản lý nhà nước về Văn thư, lưu trữ nhà nước và Trung tâm lưu trữ từ Văn phòng UBND tỉnh sang Sở Nội vụ. Đến tháng 6/2011, UBND tỉnh ra quyết định thành lập phòng Công tác Thanh niên thuộc Sở.
Từ 1 sở quản lý đơn ngành, đến nay Sở Nội vụ đang thực hiện chức năng quản lý nhà nước đa ngành, đa lĩnh vực. Sở Nội vụ có chức năng tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quản lý nhà nước về: Tổ chức bộ máy; vị trí việc làm; biên chế công chức, cơ cấu ngạch công chức trong các cơ quan, tổ chức hành chính; vị trí việc làm, cơ cấu viên chức theo chức danh nghề nghiệp và số lượng người làm việc trong các đơn vị sự nghiệp công lập; tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lao động hợp đồng trong cơ quan, tổ chức hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập; cải cách hành chính, cải cách chế độ công vụ, công chức; chính quyền địa phương; địa giới hành chính; cán bộ, công chức, viên chức và cán bộ, công chức xã, phường, thị trấn; đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức và cán bộ, công chức cấp xã; những người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã; tổ chức hội, tổ chức phi chính phủ; văn thư, lưu trữ nhà nước; tôn giáo; thi đua - khen thưởng và công tác thanh niên.
Song song với việc củng cố, kiện toàn về cơ cấu tổ chức, bộ máy, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, lý luận chính trị, tin học ngoại ngữ của đội ngũ công chức, viên chức của Sở cũng ngày càng được nâng cao. Đến nay 97% công chức, viên chức sở có trình độ đại học và trên đại học, gần 70% công chức viên chức có trình độ lý luận từ trung cấp trở lên.
Trải qua các giai đoạn phát triển khác nhau, với tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ, tên gọi khác nhau, nhưng dù ở bất kỳ giai đoạn nào, trong hoàn cảnh khó khăn nào, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, sự chỉ đạo trực tiếp của UBND tỉnh, Sở Nội vụ và ngành Nội vụ Phú Thọ đã luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được Tỉnh ủy, UBND tỉnh và nhân dân tin cậy, giao phó.... Nhiều năm liền Đảng bộ Sở Nội vụ được công nhận trong sạch vững mạnh, các tổ chức đoàn thể liên tục công nhận hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Thành tích của ngành Nội vụ đạt được trong 77 năm qua bắt nguồn từ lòng trung thành với Đảng, với Nhân dân, sự cố gắng, tận tụy và ý thức trách nhiệm của tập thể các thế hệ công chức, viên chức toàn Ngành, đồng thời, đó cũng là kết quả của sự quan tâm của Tỉnh ủy và trực tiếp là UBND tỉnh qua các thời kỳ, sự phối hợp thường xuyên, có hiệu quả của các sở ban, ngành, các huyện, thành, thị. Những đóng góp của ngành Nội vụ, Sở Nội vụ góp phần không nhỏ vào việc đảm bảo an ninh chính trị, phát triển kinh tế xã hội trên miền quê Đất tổ.
Ghi nhận sự trưởng thành và những đóng góp đó, sở Nội vụ tỉnh Phú Thọ đã được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương lao động hạng ba năm 1998, hạng nhì năm 2015; Chính phủ tặng cờ thi đua năm 2008; Bộ Nội vụ tặng Cờ Thi đua năm 2009, 2011, tặng Bằng khen về hoàn thành tốt công tác trong nhiều năm, trong các giai đoạn; UBND tỉnh tặng cờ thi đua và bằng khen trong nhiều năm liên tục.
Trong thời gian tới, nhiệm vụ của ngành Nội vụ Phú Thọ, Sở Nội vụ rất nặng nề, đòi hỏi, công chức, viên chức trong toàn ngành phải thường xuyên nỗ lực phấn đấu và phấn đấu nhiều hơn nữa để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, trong đó cần tập trung vào đẩy mạnh cải cách hành chính; cải cách chế độ công vụ, công chức để xây dựng một nền hành chính hiệu lực, hiệu quả, một nền công vụ chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, minh bạch và hiệu quả phục vụ nhân dân; Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của bộ máy chính quyền cơ sở; Tổ chức tinh giản biên chế gắn với cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng, chú trọng rèn luyện phẩm chất, đạo đức và đào tạo bồi dưỡng theo chức danh, theo yêu cầu của vị trí việc làm cho cán bộ, công chức, viên chức. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, bảo đảm kỷ luật, kỷ cương trong đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và trong hoạt động công vụ; Tăng cường công tác quản lý nhà nước về Tôn giáo, thi đua khen thưởng, Văn thư lưu trữ;
Phát huy truyền thống vẻ vang của ngành, tập thể công chức, viên chức Sở Nội vụ, ngành Nội vụ đoàn kết thống nhất dưới sự lãnh đạo của Tỉnh uỷ, sự điều hành của UBND tỉnh quyết tâm khắc phục mọi khó khăn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị của ngành, góp phần vào công cuộc xây dựng quê hương đất tổ ngày càng giàu mạnh và phát triển./.